Нарӑсӑн 8-мӗшӗнче, «Чӑваш бройлерӗ» кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗпе ҫыхӑннӑ ӗҫ-хӗле Чӑваш Енӗн Арбитраж судӗнче пӑхса тухассине эпир пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, суда тавӑҫпа тухаканни — республикӑн Пурлӑх комитечӗ. Вӑл хапрӑкӑн директорӗ Алексей Подорванов тӗлӗшпе тавӑҫ шӑрҫаланӑ. Суда тухнӑ хутра патшалӑх комитечӗ «Чӑваш бройлерӗ» пуҫлӑхӗнчен 14 миллион тенкӗ шыраса илес кӑмӑллине палӑртнӑ. Кунсӑр пуҫне ҫав ведомство Краснодар енӗнчи Арбитраж судне те ҫитнӗ. Унта вӑл «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен обществине «Каневӑри ҫӑкӑр продукчӗсен комбиначӗ – инвест» тулли мар яваплӑ общество туяннипе килӗшменнине палӑртнӑ.

Тавӑҫҫӑ судра ӑнлантарнӑ тӑрӑх, предприяти Курск тӑрӑхӗнчи «Каневской комбинат хлебопродуктов – инвест» текен тулли мар яваплӑ обществӑпа — тулӑ туянасси пирки килӗшӳ тунӑ. Пурлӑх комитечӗ шутланӑ тӑрӑх, хапрӑк тырра пасарти вӑтам хакран 25 процент ытларахпа туянма килӗшнӗ. Тата вӑл тырӑ киличченех укҫана куҫарса янӑ имӗш. Кун валли хапрӑк 30 млн кредит та илнӗ. Тавӑҫ тӑратнӑ вӑхӑта нимле тырӑ та килмен. Апла пулсан хапрӑк укҫана айккинелле ӑсатасшӑн.

Малалла...

Ҫитес эрнере, нарӑсӑн 8-мӗшӗнче, «Чӑваш бройлерӗ» кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗпе ҫыхӑннӑ ӗҫ-хӗле Чӑваш Енӗн Арбитраж судӗнче пӑхса тухӗҫ.

Суда тавӑҫпа тухаканни — республикӑн Пурлӑх тата ҫӗр хутшӑнӑвӗсен енӗпе ӗҫлекен патшалӑх комитечӗ. Вӑл хапрӑкӑн директорӗ Алексей Подорванов тӗлӗшпе тавӑҫ шӑрҫаланӑ. Суда тухнӑ хутра патшалӑх комитечӗ «Чӑваш бройлерӗ» пуҫлӑхӗнчен 14 миллион тенкӗ шыраса илес кӑмӑллине палӑртнӑ. Кунсӑр пуҫне ҫав ведомство Краснодар крайӗнчи Арбитраж судне те ҫитнӗ. Унта вӑл «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен обществине «Каневӑри ҫӑкӑр продукчӗсен комбиначӗ – инвест» тулли мар яваплӑ общество туяннипе килӗшменнине палӑртнӑ. Суту-илӳ, хут тӑрӑх, иртнӗ ҫулхи раштавӑн 19-мӗшӗнче пулса иртнӗ.

Андрей Иванов журналист республика тавӑҫӗсен тӗп сӑлтавне хапрӑка панкрута кӑларассинчен ҫӑлма хӑтланнипе сӑлтавлать.

Мӗн катӑн, ҫав шӑтать теҫҫӗ. Япӑх вӑрлӑхран ыррине илеймессине ял ҫынни аван ӑнланать. Ҫакна тӗпе хурса паян ял хуҫалӑх предприятийӗсем ҫурхи пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене кондицие лартассипе ҫине тӑраҫҫӗ.

Кӑрлачӑн 15-мӗшӗ тӗлне, акӑ, хуҫалӑхсенче ҫуртисен вӑрлӑхӗ 48,5 пин тонна пулнӑ. Ку вӑл кирлинчен 1 процент нумайрах.

48,5 пин тоннӑран 60 проценчӗ — кондицие ларнӑ вӑрлӑх. Улатӑр районӗнче ун пекки 86 процент, Ҫӗмӗрле районӗнче — 83 процент.

Муркаш районӗнче кондициллӗ вӑрлӑх хальлӗхе 28 процент кӑна-ха.

Вӑрлӑха кондицие лартассипе республикӑри хуҫалӑхсенче 108 звено ӗҫлет. Ку енӗпе Патӑрьелпе Комсомольски районӗсем уйрӑмах хастар — вӗсенче кашнинче ҫирӗме яхӑн бригада ҫине тӑрать.

Муркаш районӗнчи пӗр фермер страус ӗрчетет.

Ильинкӑра пурӑнакан фермер хуҫалӑхӗнче ҫак кайӑк-кӗшӗк тӗпленме ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ. Африкӑри хура старуссем Муркаш районӗнчи климата хӑнӑхнӑ темелле. Чӑваша, Ильинкӑна, вӗсене Александр Назаров фермер ҫулталӑк каялла илсе килнӗ. «Африка страусӗ ятлӑ пулин те вӗсем чӑтӑмлӑ», — ырлать хӑйӗн кайӑк-кӗшӗкне фермер. Кайӑксене вӑл урал тӑрӑхӗнчен илсе килнӗ. Халӗ унӑн 4 аҫа тата 12 ама.

Ҫак пысӑк кайӑк утӑ ҫиет, комбикорм юратать, люцернӑна хапӑл тӑвать.

Страуссем валли ятарлӑ ферма туса лартнӑ. Аслисем валли уйрӑм вите пур, чӗпсем валли — расна. Электроэнергие фермер хӗвел батарейӑран илет.

Ҫӑмартана фермер инкубатора хурать. Ара, кайӑк-кӗшӗк йышне хушмалла-ҫке. Страус, шучӗпе, икӗ кунта пӗрре ҫӑмарта тумалла. Йыш хушӑнсан фермер страуса какая та ярӗ, ҫӑмартине те сутӗ.

Чӑваш Енре Ял хуҫалӑх ҫыравне хатӗрленеҫҫӗ. Вӑл кӑҫал иртмелле. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра Ял хуҫалӑх ҫыравне ирттермешкӗн 660 ҫын хутшӑнӗ. Вӗсем статистика валли даннӑйсене пухса ҫӳрӗҫ.

ЧР Ял хуҫалӑх министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре ҫырава кӗртмелли 263 пин объект шутланать. Вӗсен йышӗнче 4 пинӗшӗ — фермер хуҫалӑхӗсемпе усламҫӑсем, ялсенче 240 пине яхӑн хуҫалӑх, хулара вара — 9 пин. 11 районта объектсен йышӗ 10 пинрен иртет. Ку енӗпе Шупашкар районӗ малта. Унта 24 пин ытла объект. Шӑмӑршӑ районӗнче вара — 6 пин ытла.

Аса илтерер: ҫырав кӑҫал утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ҫурлан 15-мӗшӗччен иртмелле. Пухнӑ кӑтартупа ялсенче агропромышленноҫ тата социаллӑ политика пирки калама май пулӗ.

Темиҫе кун каялла, раштавӑн 30-мӗшӗнче, «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен уҫӑ обществин директорсен канашӗн ларӑвӗ иртнӗ.

Унта предприяти малашне епле ӗҫлессине сӳтсе явнӑ.

Предприятири лару-тӑрӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ эрнесерен ирттерекен канашлура та (вӑл раштавӑн 28-мӗшӗнче иртнӗ) сӳтсе явнӑ. Обществӑра кайӑк-кӗшӗк апачӗ пӗр уйӑхлӑха, ветеринари препарачӗсем 2–3 эрнелӗхе кӑна ҫитеҫҫӗ-мӗн тата предприятин ҫутӑшӑн тата налук тӳлессипе парӑмсем те пуррине палӑртаҫҫӗ.

Кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗн акцийӗсен 49 проценчӗ республика аллинче пулнине кура Чӑваш Ен влаҫӗсен лару-тӑрӑва ҫирӗп асӑрхаса-сӑнаса тӑмалла. Ку шухӑша Михаил Игнатьев Элтепер правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура палӑртса хӑварнӑ.

Нумаях пулмасть пирӗн республикӑра топинамбур туса илме патент илнӗ. Унӑн хуҫи – Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗ.

Топинамбур туса илме малтан та патент пулнӑ-ха. Анчах хальхинче академи илни ҫак ҫимӗҫе ҫӗнӗлле туса илме май парать.

Ҫак ял хуҫалӑх культурине ҫӗнӗлле туса илмелли патент авторӗ – Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн биоотехнологипе агрономи факультечӗн биотехнологи тата ял хуҫалӑх продукцине тирпейлекен кафедрин доценчӗ, ял хуҫалӑх академийӗн кандидачӗ Клим Данилов.

Топинамбура ҫӗнӗлле туса илмелли патента Раҫҫейӗн Патшалӑхӑн изобретенийӗсен реестрӗнче кӑҫалхи чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче регистрациленӗ.

Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, патент 2034 ҫулхи утӑ уйӑхӗччен пырӗ.

Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев районсемпе хуласен пуҫлӑхӗсемпе лару ирттернӗ. Унта наци проекчӗсем пурнӑҫа епле кӗнине тишкернӗ. Ял хуҫалӑхӗнчи лару-тӑру пирки те тӗплӗн чарӑнса тӑнӑ май пушӑ выртакан ҫӗрсене пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртмелли пирки калаҫнӑ.

Республикӑра кӑҫал ҫеремленнӗ 9 пин ытла га ҫӗре пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртнӗ. Апла пулин те 140 пин га ҫӗрпе тухӑҫлӑ усӑ курмаҫҫӗ. Ку енӗпе Ҫӗмӗрле, Элӗк, Куславкка, Канаш, Сӗнтӗрвӑрри, Хӗрлӗ Чутай районӗсем ҫителӗксӗр ӗҫлеҫҫӗ.

«Ларӑва пухӑннисем Владимир Путин сӑмахне аса илнӗ май ҫынсем пай лаптӑкне харпӑрлӑха куҫарнипе куҫарманнине тӗрӗслеме тытӑнсан ҫеҫ вӗткеленнине палӑртрӗҫ. Чылай чухне калаҫу утӑ ҫинчи анчӑк евӗр лару-тӑрӑва куҫать иккен: лаптӑкпа хӑйсем те усӑ курмаҫҫӗ, ыттисене те парасшӑн мар», — пӗтӗмлетет лару епле иртнине итлесе ларнӑ Вячеслав Григорьев журналист.

Сӑнсем (4)

Патӑрьел районӗнчи аграрисем кашни лаптӑк ҫӗр тупӑш патӑр тесе нумаях пулмасть иртнӗ канашлура калаҫнӑ. Канашлӑва республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ С. Артамонов тата Чӑваш Патшалӑх Канашӗн депутачӗ О. Мешков хутшӑннӑ.

Ял тӑрӑх пуҫлӑхӗсемпе, ял хуҫалӑх предприятийӗсен ертӳҫисемпе, фермерсемпе тӗл пулнӑ май ҫӗрпе тухӑҫлӑ усӑ курасси пирки кӑна мар ял хуҫалӑхне аталантарасси пирки те калаҫнӑ.

Канашлура килти хушма хуҫалӑха аталантарма май паракан ҫӑмӑллатнӑ кредитпа районта тухӑҫлӑ усӑ курнине палӑртнӑ. «Анчах ӑна тӗллевлӗ усӑ курмалла. Ҫӗре, ҫӗр пайӗсене ӗҫе кӗртнине тӗрӗслесех тӑмалла», — тенӗ ял хуҫалӑх министрӗ С. Артамонов.

Ҫӗр пайӗсене вырӑнта мӗнле усӑ курнипе район пуҫлӑхӗ, «Первомайск» тата «Малалла» ял хуҫалӑх предприятийӗсен ертӳҫи М. Петров, «Исток» ҫӗр ӗҫ фирмин тӗп директорӗ А. Илюткин, Ишлӗ тата Пикшик ял тӑрӑхӗсен ертӳҫисем Л. Юркинӑпа В. Мефодьев паллаштарнӑ. Р. Санзяпов фермер вара ҫӗр лаптӑкӗсен докуменчӗсене тӑвас ӗҫ кӑткӑс пулнине палӑртнӑ.

Сӑнсем (18)

Шупашкарта республикӑн Наци вулавӑшӗнче хурт-хӑмӑр ӑстисен пӗрремӗш съезчӗ иртнӗ.

Унта вӗлле хуртне пӑхмалли ӗҫ хатӗрӗсемпе, пылак ҫимӗҫ туса илмелли ӑсталӑх пикри каласа кӑтартакан кӗнекесемпе, хаҫат-журналпа паллаштарнӑ, тӗрлӗ пыл тутанса пӑхнӑ.

Форума 150 ытла ӑста хутшӑннӑ. Ҫав шутра Тутарстанран, Мари Элтен, Чӗмпӗрпе Чулхула облаҫӗсенчен те килсе ҫитнӗ.

Хурт-хӑмӑрҫӑсен пухӑвне республикӑн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Н.П. Якимов уҫнӑ. Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн профессорӗ И.Н. Мадебейкин ҫанталӑк кӑҫал вӗлле хурчӗсене майлӑ пулман пирки утарҫӑсен умне йывӑрлӑх тухса тӑни ҫинчен асӑнса хӑварнӑ. ЧР хурт-хӑмӑр ӗрчетекенсен агентствин пуҫлӑхӗ Г.А. Максимов отрасль умӗнчи тӗллевсене тишкернӗ.